151-164

Αποστασιοποίηση ή κάθαρση;

Μορφές Καλλιτεχνικής Αμφισβήτησης - Κομφορμισμός και Αμφισβήτηση/Pluralité des formes de contestation artistique - Conformisme et contestation

• Tertulian, Nicolas

Στόχος τής εισήγησης είναι νά άναλύσει τή διαμάχη πού ξέσπασε άνάμεσα σέ δύο λαμπρά πνεύματα τοϋ αιώνα μας, τόν Bertolt Brecht καί τόν György Lukâcs, διαμάχη πάνω σέ ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα, τήν κριτική καί άπομυθοποιητική λειτουργία τής τέχνης.’Ήδη άπό τό ξεκίνημα τής πνευματικής του δραστηριότητας, ό Bertolt Brecht προβληματίζεται πάνω στήν κατηγορία τού «δραματικού», πού είναι θεμελιωμένη πάνω στή σύγκρουση μιας αύτόνο- μης άτομικότητας μέ έξωγενεΐς δυνάμεις, καί καταλήγει στό συμπέρασμα ότι ή έννοια αύτή δέν ταιριάζει πλέον σέ μιά έποχή μεγάλων καί συλλογικών κινημάτων, ή όποια άπαιτεί μιά νέα μορφή θεατρικής έκφρασης- αύτή τή νέα μορφή, τήν κομμένη στά μέτρα ένός αιώνα πού σημαδεύτηκε άπό τήν εισβολή τών μαζών στό ιστορικό προσκήνιο, ό Brecht έπρόκειτο νά τήν άποκαλέσει «έπικό θέατρο». Τόσο τό πιστεύω όσο καί ή θεατρική πρακτική τοϋ Brecht, πού βασίζονται στή χρήση «στοιχείων άποστασιοποίησης», προσέκρουσαν άμέσως στις άντιρρήσεις τοϋ Gyôrgy Lukâcs, άμετακίνητου όπαδοϋ τής άριστοτελικής κάθαρσης. Αν καί συμφωνεί με τόν Brecht στό άτι στόχος τής δραματικής παράστασης είναι περισσότερο νά συγκλονίσει παρά νά καθησυχάσει, νά καταπλήξει καί νά αίφνιδιάσει παρά νά ύποτάξει μέ μαγικό τρόπο, ό Lukâcs προσπαθεί ώστόσο νά δείξει οτι τά μεγάλα δραματικά έργα, έξαιτίας τής εσωτερικής λογικής των καταστάσεων πού περιγράφουν, προκαλοϋσαν άνέκαθεν στή συνείδηση τοϋ θεατή μίαν «άποστασιοποίηση», χωρίς όμως νά θίγεται ή αισθητική ένύπαρξη. Αύτό πού έπικρίνει στό αισθητικό πρόγραμμα τοϋ Brecht καί στά Lehrstücke του είναι ή τάση νά δίνει τό προβάδισμα στή σκέψη έναντι τής μνήμης, στήν ιδέα έναντι τοϋ βιώματος- αύτό πού καταδικάζει είναι ή έπίδειξη τής όρθολογικότητας εις βάρος τής έσωτερικής λογικής τής πλοκής. Κατά τή γνώμη του, στά μεγάλα θεατρικά έργα τοϋ Brecht πού δικαίως τοϋ χάρισαν τή δόξα, δπως Μάνα Κουράγιο, Γαλιλαίος, Ό Καλός "Ανθρωπος τού Σε- Τσουάν, Ό Κύκλος μέ τήν Κιμωλία, ό καλλιτέχνης οχι μόνο παίρνει τό προβάδισμα άπό τόν δογματικό, άλλά είναι μάλιστα άντίθετος στίς άρχές τίς όποιες είχε ό ίδιος διακηρύξει. Ή ταραχώδης ιστορία τών σχέσεων μεταξύ Brecht καί Lukâcs άποκαλύπτει τά αισθητικά άλλά καί ιδεολογικά εως καί πολιτικά διακυβεύματα μιας άπό τίς πιό ενδιαφέρουσες πολεμικές τού αιώνα μας.

• Arts
• Philosophy, Ethics and Religion

• Τέχνη
• Θέατρο