32-43

Μορφή της μορφής

• Guzzo, Augusto

Σύμφωνα μέ τή βαθειά σύλληψη του Άριστοτέλους « υλη » είναι τό « έξ ού », άπο τό όποιο κάθε διαδικασία ( processo ) κινεί προς τήν πραγματοποίηση τής μορφής πού προτίθεται νά σχηματίση. 'Η «υλη», επομένως, δέν είναι τίποτε τό άμορφο, πού περιμένει ν’ άποκτήση άπο διαδικασία πού άρχί- ζει, τήν πρώτη της μορφή· αντίθετα, είναι ήδη κάτι διαμορφωμένο, πού άπο τή νέα διαδικασία θά λάβη μιά νέα μορφή, έπανεπεξεργαζόμενη τήν προηγούμενη πού έγινε δεκτή σάν « ΰλη ». Άρα, αν ή τέχνη πραγματοποιή μορφές, τις πραγματοποιεί άναμορφώνοντας μορφές, καί οχι δίνοντας γιά πρώτη φορά μορφή σέ άμορφες ύλες.Γι’ αυτό υιοθετήθηκε ό τύπος « μορφή τής μορφής », σύμφωνα μέ τον όποιον ή τέχνη είναι μορφή νέα πού δόθηκε σέ προηγούμενες μορφές, καί οχι μορφή πού τυπώθηκε σέ μιάν άμορφη υλη, ή « μορφή τής ύλης ». Μπορεί κανείς νά άντείπη δτι ή ΰλη είναι δυνατόν βέβαια νά έχη ήδη μορφή, άλλ’ δχι μορφή καλλιτεχνική. Ή γνώση δμως της ιστορίας των διαφόρων τεχνών δείχνει πόσες φορές έ'νας καλλιτέχνης ξεκινάει άκριβώς άπό την καλλιτεχνική μορφή πού πραγματοποίησαν σύγχρονοι ή προγενέστεροι, εϊτε γιά νά τή μιμηθή, μαθαίνοντας υστέρα βαθμιαία νά τήν ποικίλλη καί νά φτάνη σέ μιά μορφή δλο καί πιό πρωτότυπη, εϊτε γιά νά πολεμήση — καμιά φορά καί βίαια — ένάντια στις καλλιτεχνικές μορφές πού πραγματοποίησαν άλλοι, καί νά φτάση σέ δικές του μορφές, άντίθετες άπύ τις προϋπάρχουσες.'Η συνέχεια στήν καλλιτεχνική παραγωγή των περασμένων γενεών, δείχνει τύ αδιάκοπο γίγνεσθαι νέων μορφών άπύ παλιές, καί έτσι ή έφευρετική καί δημιουργική έξαρση, πού χαρακτηρίζει εΐδικώτερα τούς πιο πρωτότυπους καλλιτέχνες, βελτιώνει το επίπεδο καί δίνει διέξοδο σέ νέους τύπους καλλιτεχνικής παραγωγής, καί μ’ αυτό τον μεγαλοφυά τρόπο προχωρεί άναζωογο- νώντας χωρίς διακοπές ή άρνήσεις τήν ιστορία τής καλλιτεχνικής δραστηριότητας τοΰ άνθρώπου.Οΰτε τά έργα τέχνης τών άλλων είναι, γιά τον καινούργιο καλλιτέχνη, στατικά καί άδρανή : τά έργα αύτά του μιλούν μέ τή δική τους φωνή, τή δική τους ψυχή. Οί άπρόσεχτοι ή οί απασχολούμενοι μέ κάτι άλλο δέν μπορούν νά άντιληφθοϋν αύτή τή φωνή, γιατί δέν στέκονται νά τήν ακούσουν. Μά πολλές φορές άπύ ένα ερείπιο παλιό βγαίνει ένα δίδαγμα τόσο ζωντανό, πού γεννιέται μιά νέα ζωτικότατη τέχνη. Είναι γι’ αύτό σωστό νά συνδέεται στενά τέχνη καί ζωή, οχι δμως μέ τήν έννοια δτι ή τέχνη περιορίζεται στά μέτρα τής ζωής, άλλά άντίθετα, μέ τήν έννοια δτι ή ζωή άφομοιώνει τις μορφές πού ή τέχνη ξέρει νά δίνη καί έξακολουθεϊ νά έξελίσσεται μέ τις μορφές πού έχει λάβει. "Ετσι καί τό folklore συχνά είναι ζωή σέ καλλιτεχνικές μορφές ή τέχνη πού έχει γίνει ζωή.'Η ομορφιά είναι μιά άξια πού δλοι τήν ξεχωρίζουμε άπό τήν άλήθεια, τήν καλωσύνη, τήν ευθύτητα κτλ. ’Αλλά « ξεχωρίζω » δέν σημαίνει « διαχωρίζω ». "Οταν μιά αληθινή σκέψη ή ένα αίσθημα έντιμο καί γενναίο βρίσκουν μιά ωραία έκφραση, ή έκφραση αύτή κάνει τή σκέψη αύτή ή τό αίσθημα αύτό αισθητά. Μέ αύτή τήν έννοια είναι άκριβές δτι ή καλλιτεχνική ομορφιά κάνει ν’ άκτινοβολοϋν αίσθητώς δλες οί άξιες μέ τις όποιες ό άνθρωπος κατορθώνει ν’ άναζωογονή πνευματικά τήν ύπαρξή του."Αν, έν τούτοις, μεταχειριζώμεθα τήν έκφραση ώραϊο καί γιά τά πράγματα τής φύσεως, εκτός άπό τά δημιουργήματα τής άνθρώπινης τέχνης, τότε ύπονοοϋμε μιά τέχνη πού έργάζεται μέσα στή φύση : δηλαδή ύπονοοϋμε δτι καί τήν ϊδια τή φύση πνεύματα δημιουργικά τήν έπεξεργάζονται καί τήν μεταβάλλουν σέ ομορφιά, έτσι δπως ή ανθρώπινη τέχνη άνυψώνει σέ ομορφιά τό άντικείμενο, στο όποιο κατορθώνει νά διοχετεύση εσωτερική άρμονία. Σύμφωνα μέ μιά τέτοια άντίληψη, ή τέχνη διαμορφώνει καί τό φυσικό καί τό ανθρώπινο σύμπαν : έτσι ώστε ό άνθρωπος εντάσσει τ'ις ανθρώπινες καλλιτεχνικές ομορφιές μέσα στις καλλιτεχνικές ομορφιές τής φύσης πού βρίσκει άπ* τή στιγμή πού έρχεται στον κόσμο καί έκτος αύτοϋ μεταβάλλει σέ καλλιτεχνικές μορφές ΐδικής του έπινοήσεως τ'ις γύρω του καλλιτεχνικές μορφές — είτε αύτές είναι φυσικής προελεύσεως, είτε άνθρώπινης — καί τ'ις μεταχειρίζεται σάν δλες, άλλά μέ τήν έννοια τής «Ολης» (δάσους), πού είναι ζωντανή καί γιά τοϋτο δίνει τή ζωντανή ξυλεία της στήν άνθρώπινη βιοτεχνία πού δημιουργεί αντικείμενα ζωντανά καί ανθεκτικά στο χρόνο, προτού γίνουν σκόνη.

• Arts
• Philosophy, Ethics and Religion

• Τέχνη

Η μελέτη του κ. Guzzo είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Arte, σταλείσα πρός δημοσίευσιν εις τα Χρονικά Αισθητικής πρό της εκδόσεως του βιβλίου