The Date and Content of the Dionysiou Lectionary
Part of : Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας ; Vol.31, 1988, pages 181-190
Issue:
Pages:
181-190
Parallel Title:
Χρονολόγηση και περιεχόμενο του Ευαγγελισταρίου της μονής Διονυσίου
Section Title:
Articles
Abstract:
Οι μικρογραφίες του κωδικός 587 της μονής Διονυσίου, ενός από τους σπουδαιότερους και ωραιότερους του Αγίου Όρους , μελετήθηκε κυρίως από τον Kurt Weitzmann (1974-1980), ο οποίος τις συσχέτισε με άλλες και τις χρονολόγησε στα μέσα του 11ου αιώνα. Πρόκειται για ένα Ευαγγελιστάριο προοριζόμενο για χρήση κατά τις θείες λειτουργίες με επιλογή διαφόρων αναγνωσμάτων. Οι περισσότερες από τις μικρογραφίες του κωδικός δημοσιεύτηκαν έγχρωμες στον πρώτο τόμο των «Θησαυρών του Αγίου Όρους», από το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών το 1973 (σ. 162-219,434- 446, εικ. 189-277). Ένας από τους σκοπούς του παρόντος άρθρου είναι να δώσει περισσότερες πληροφορίες για το σπουδαίο αυτό υλικό και συγκεκριμένα: α) για τα εικονογραφημένα αρχικά τα οποία μένουν αδημοσίευτα, β) για την αντιστοιχία εορτών, κειμένων και μικρογραφιών και γ) για τη θέση κάθε μικρογραφίας στο φύλλο του χειρογράφου. Δίδεται έτσι μια πληρέστερη περιγραφή φύλλο προς φύλλο του Ευαγγελισταρίου 587 της μονής Διονυσίου, που χωρίζεται σε τρία μέρη: Στο πρώτο περιλαμβάνονται αναγνώσματα των κινητών εορτών, αφ' ενός της Πεντηκοστής (φφ. 1-40) και αφ' ετέρου της Σαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδος (φφ. 41-113). Στο δεύτερο περιλαμβάνονται αναγνώσματα για τις ακίνητες εορτές του έτους (φφ. 116-166), αρχής γενομένης την 1η Σεπτεμβρίου με αντίστοιχη μικρογραφία του Συμεών του Στυλίτου. Στο τρίτο, τέλος, περιλαμβάνονται τα ένδεκα αναστάσιμα εωθινά ευαγγέλια (φφ. 167-173). Σχολιάζεται ακολούθως η επιλογή των αναγνωσμάτων που περιέχονται στον κώδικα. Δεν υπάρχουν εορτές της Παλαιάς Διαθήκης και οι εορτές των αγίων έχουν επίσης επιλεγεί πολύ συμβατικά. Ο ζωγράφος που έκανε την εικονογράφηση φαίνεται ότι είχε μεγαλύτερη ελευθερία στις επιλογές του. Έκανε έτσι περισσότερα αρχικά γράμματα από τα συνηθισμένα (44 από τα 70 συνολικά, παραμένουν αδημοσίευτα) σε ποικιλία συνδυασμών. Εξετάζονται επίσης τα πρότυπα των σκηνών στα περιθώρια, των παραστάσεων με χριστολογικές σκηνές και των μικρογραφιών που αντιστοιχούν στις θεομητορικές εορτές. Οι παραστάσεις αγίων έχουν αντιγραφεί από μικρογραφίες του τύπου των μηνολογίων. Ορισμένες εικονογραφικές ιδιομορφίες παραστάσεων αγίων στο εξεταζόμενο Ευαγγελιστάριο πείθουν ότι έχει κάποια σχέση με εικονογραφημένα χειρόγραφα των μέσων του 11ου αιώνα και ότι έχει δοθεί κάποια ιδιαίτερη σημασία στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ο Κ. Weitzmann που το πρόσεξε, συνέδεσε τον κώδικα 587 με το μοναστήρι του Στουδίου και μάλιστα με την εγκατάσταση εκεί του Ισαακίου Κομνηνού, μετά την παραίτηση του το 1059. Και όμως, η λεπτομερέστερη μελέτη των μικρογραφιών των αρχικών γραμμάτων οδηγεί σε συσχετίσεις με άλλα χειρόγραφα χρονολογούμενα στις τελευταίες δεκαετίες του 1 Ιου αιώνα. Δεν υπάρχει άλλωστε καμιά ένδειξη ότι το Ευαγγελιστάριο εχρησιμοποιείτο σ' ένα μοναστήρι αλλ' αντιθέτως μια μοναδική του παράσταση (η ανάγνωση του συνοδικού της Ορθοδοξίας από άμβωνος) αποτελεί ένδειξη ότι εχρησιμοποιείτο σε κάποια μητρόπολη. Διατυπώνεται λοιπόν η υπόθεση ότι ήταν δώρο ενός από τους Κομνηνούς ή Αγγέλους αυτοκράτορες στην ίδια την Αγία Σοφία.
Subject:
Subject (LC):
