Aliquid de Hellenismo
Part of : Πλάτων : περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων ; Vol.Κ, No.39-40, 1968, pages 74-86
Issue:
Pages:
74-86
Parallel Title:
Τινά περί Ελληνισμού
Author:
Abstract:
Ελληνισμός—Hellenismus—είναι κατά πρώτον λόγον ή ειδική επιστημονική έκφρασις μιας φάσεως της εξελίξεως του πολιτισμού τών Ελλήνων και 'Ρωμαίων. Βασίζεται επί της παλαιάς φιλοδοξίας τών ιδίων τών Ελλήνων να δημιουργήσουν ου μόνον ενα ένιαίον πολιτισμόν, άλλα προσέτι και εν ένιαίον μέγα Κράτος. Άπο της έπόψεως ταύτης ή προσωπικότης του Μεγ. 'Αλεξάνδρου διαδραματίζει σπουδαίον πρόσωπον, παραπλεύρως προς άλλα Ελληνιστικά πνεύματα, ως λ.χ. τον ρήτορα Ισοκράτη, ενώ μέγα μέρος τών τραγικών ποιητών, τών φιλοσόφων και τών λυρικών ποιητών υπήρξαν οι πρόδρομοι της ιδέας του Ελληνισμού. Ό ελληνισμός εις την ούσίαν του έπεδίωξεν όπως εκ της ανεξαρτήτου και ατομικής εξελίξεως τών καθ' έκαστα εθνοτήτων στοιχειοθέτηση τήν εννοιαν της κεκαθαρμένης άνθρωπότητος και όπως ακολούθως επί τή βάσει του ελληνιστικού πολιτισμού άναχθή εις ενα γενικον πολιτισμόν. Αυτήν τήν μεταβατικήν πορείαν έπραγματεύθη ήδη τώ 1535 ό Γουλιέλμος Βουδαίος έν τω βιβλίω του «De transitu hellenismi ad christianismum». Έν τή κρίσει του φαινομένου τούτου αι απόψεις μερίζονται. Αί δύο ακένωτοι πηγαί, εκ τών οποίων—καίτοι ενίοτε δεν θέλομεν να το άναγνωρίσωμεν—άντλουμεν τα πλουσιώτερα οφέλη, είναι έν τούτοις ή Άρχαιότης καί ό Χριστιανισμός ή με καθαρωτέραν εκφρασιν : ό Ελληνισμός καί ό Χριστιανισμός. 'Εντεύθεν προκύπτει, ότι το βάθος καί ή αξία της ανθρωπινής σκέψεως, ήτις άνεπτύχθη εκ της συνθέσεως τών δύο τούτων καθ' έαυτά αντιτιθεμένων Ιστορικών φαινομένων, σχηματίζουν μίαν άδιαφιλονίκητον άπόδειξιν ότι καί ό σημερινός νεώτερος άνθρωπος επί τή βάσει τής παραδόσεως οφείλει να αναζήτηση καλυτέρας μορφάς πολιτιστικού βίου. 'Εάν άναλύσωμεν τον ρόλον τής πόλεως, τότε θα ίδωμεν καθαρώτερον και τον παγκόσμιον χαρακτήρα του ελληνισμού. Καί αν έφαρμόσωμεν εις τήν έλληνικήν ίστορίαν τήν θεωρίαν τοϋ Cusanus περί τής συνθέσεως τών αντιθέσεων, πολλά θα αποσαφηνισθούν. Άφου καί ή γεωγραφική θέσις τής Ελλάδος ήσκησε μεγάλην έπήρειαν επί τους κρατικούς θεσμούς καί αί άποικίαι, τας οποίας ίδρυσαν οι "Ελληνες έθεσαν τήν βάσιν προς περαιτέρω έξάπλωσιν του ελληνιστικού πολιτισμού καί διηυκόλυναν τήν δημιουργίαν του ελληνισμού. Ό Χριστιανισμός μέ τήν διδασκαλίαν του περί τής ίσότητος πάντων των ανθρώπων τελειοποιεί τάς ιδέας του Ελληνισμού καί διευρύνει τήν ίδέαν των Ελλήνων φιλοσόφων, λ.χ. τών Στωικών περί της άναγκαιότητος ενός κοινού βίου. 'Ακόμη καί εις τον μη άναγνώσαντα τα έργα του Πλάτωνος, του 'Αριστοτέλους ή τών Στωικών και όλων τών ποιητών καθίσταται σαφές, ότι εις όλόκληρον την Έλληνιστικήν Φιλοσοφίαν και Λογοτεχνίαν εκφράζεται ή άπομόνωσις του άνθρωπου και ή αδυναμία του ενώπιον της φύσεως. Το ιδεώδες της αρμονίας και του μέτρου δεν είναι απλώς το ιδεώδες της Ελληνικής Τραγωδίας και Φιλοσοφίας, άλλα πολλώ μάλλον είναι το τελικον ιδεώδες του Ελληνισμού γενικώς. Εις όλόκληρον την Έλληνιστικήν ποίησιν εύρίσκομεν ήκιστα Άνακρεόντειον διάθεσιν, μάλλον δε τραγικήν άντίληψιν του βίου. Ό φόβος της Μοίρας, της 'Ανάγκης αποτελεί ώθησιν προς το αίώνιον, άλλα κατά τήν χριστιανικήν άντίληψιν ό άνθρωπος αποτελεί το μοναδικον εν τω κοσμώ ον, όπερ έχει εν έαυτώ μεταφυσικήν τάσιν. Εις το πνευματικόν τούτο φαινόμενον διακρίνει ό 'Απόστολος Παύλος σύνθεσιν και πλήρωσιν της αιωνίας τάσεως προς άρμονίαν του Ελληνιστικού πνεύματος. Ή λίαν ανεπαρκής αύτη έπισκόπησις Ελληνισμού και Χριστιανισμού δημιουργεί εις ήμας τήν πεποίθησιν, δτι οφείλομεν να διδαχθώμεν εκ της πείρας, ότι ή έξέλιξις τών ιδεών μας και του ηθικού μας βίου δεν έχει ηρεμήσει μέχρι σήμερον δια της συμβιώσεως και της μεταβιβάσεως πολλών στοιχείων του 'Ελληνισμού εις τον Χριστιανισμόν. Τουναντίον μας δημιουργεί τήν πεποίθησιν δτι συνεχιζόμενη περαιτέρω ή έξέλιξις αύτη θα ήδύνατο να όδηγήση και τήν ίδικήν μας σημερινήν έποχήν να ευρη επίσης την καλυτέραν και φωτεινοτέραν της σύνθεσιν.
Subject:
Subject (LC):
