"So hat er selbst trotzdem kein Wissen davon" : Von Xenophanes bis Pyrrhon von Elis
Part of : Πλάτων : περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων ; Vol.46, No.91-92, 1994, pages 98-107
Issue:
Pages:
98-107
Parallel Title:
«Αυτός όμως ουκ οίδε». : 'Από του Ξενοφάνους μέχρι του Πύρρωνος του 'Ηλείου
Author:
Abstract:
' Η εργασία αυτή αναφέρεται εις τάς γνωσιολογικός απόψεις του Ξενοφάνους, όπως εκφράζονται άπο το απόσπασμα 34, και παρακολουθεί τήν έπίδρασιν και παρουσίαν αυτών είς τους διαφόρους φιλοσόφους μέχρι του Πύρρωνος του 'Ηλείου..Ή βασική γνωσιολογική θέσις του Ξενοφάνους, κατά το απόσπασμα αυτό, είναι ότι κανείς άνθρωπος δεν έγνώρισε ούτε θα γνωρίση το «σαφές», την άλήθειαν, περί των θεών και περί της ουσίας, της «φύσεως», όλων τών πραγμάτων. Είδικώτερον όμως ή εργασία αυτή αναφέρεται είς τήν φράσιν του αποσπάσματος «αυτός όμως ουκ οΐδε». Ή φράσις αυτή αποτελεί μίαν έννοιολογικήν ενότητα με τον τρίτον στίχον του αποσπάσματος «εί γαρ και τα μάλιστα τύχοι τετελεσμένον ειπών». Τό κύριον νόημα της ένότητος αυτής είναι: «και αν ακόμη κάποιος άνθρωπος κατορθώση να είπη, να γνωρίση, τήν τελικήν άλήθειαν, αυτός ό ίδιος δεν δύναται να γνωρίζη ότι έφθασε είς τήν άλήθειαν». Δια της έπί μέρους αυτής απόψεως ό Ξενοφάνης αιτιολογεί τήν γενικήν του θέσιν ότι «κανείς άνθρωπος δεν έγνώρισε ούτε θα γνωρίση τήν άλήθειαν περί τών θεών και όλων τών άλλων πραγμάτων». Αί θέσεις αύταί, και κυρίως ή θέσις «αυτός όμως ούκ οίδε», φανερώνουν τήν έκ μέρους του Ξενοφάνους βαθειαν έπίγνωσιν μιας θεμελιώδους άγνωσίας και μιας οριακής και ανυπερβλήτου αγνοίας του άνθρωπου, αί όποιαι καθιστούν αυτόν παντοτινόν γνωστικόν υποκείμενον, διότι δέν φθάνει ποτέ είς τήν τελικήν γνώσιν της πραγματικότητος και είς τήν έπίγνωσιν αυτής της γνώσεως αν τύχη και φθάση. "Ετσι ό άνθρωπος παραμένει διαρκώς εις «άπορίαν». "Ολα αυτά σημαίνουν τελικώς τήν έκ μέρους του Ξενοφάνους βαθειαν έπίγνωσιν τών ορίων τών δυνατοτήτων εκάστου άνθρωπου προς κτήσιν βεβαίας γνώσεως και αληθείας περί τών πραγμάτων και κυρίως της ουσίας, τής «φύσεως», αυτών, και προς αύτοβεβαίωσιν δι' αυτήν την κτήσιν. ' Η έπίγνωσις των ορίων αυτών της ανθρωπινής «φύσεως» προκαλεί την γνωστήν είς όλους τους φιλοσόφους «άγωνίαν», «άμηχανίαν» και «ταραχήν» του άνθρωπου ενώπιον του προβλήματος τής γνώσεως της αληθείας περί της πραγματικότητος. Aι θέσεις αύται του Ξενοφάνους και κυρίως ή θέσις οτι «και αν ακόμη ò άνθρωπος γνωρίση τήν άλήθειαν αυτός ό ίδιος δεν δύναται να γνωρίζη αυτό», κατέστησαν θεμελιώδεις δια τον φιλοσοφικον στοχασμον και ανευρίσκονται είς όλους σχεδόν τους φιλοσόφους. Ό 'Ηράκλειτος έδίδαξε δτι οι άνθρωποι δεν κατανοούν τον «λόγον», τήν άλήθειαν, ούτε πριν ακούσουν ούτε και όταν ακούσουν αυτόν και εδέχθη οτι είναι το αυτό «γνώσις» και «άγνωσία». ' Ο 'Εμπεδοκλής είχεν έπίγνωσιν οτι οί άνθρωποι δεν είναι δυνατόν «ούτε να ιδουν, ούτε να ακούσουν ούτε να κατανοήσουν» τήν πραγματικότητα ως «ολον», ως άρμονικήν ενότητα, και παρετήρησεν οτι οί άνθρωποι «δέν είναι δυνατόν να μάθουν τίποτε περισσότερον άπο εκείνο μέχρι του οποίου δύναται να ύψωθή ή ανθρωπινή σκέψις». ' Ο Δημόκριτος έδίδαξεν οτι «ό άνθρωπος πρέπει να κατανοή οτι ευρίσκεται είς μεγάλην άπόστασιν άπο τήν γνώσιν τής ουσίας τής πραγματικότητος». ' Ο Πλάτων επαναλαμβάνει σχεδόν τήν σκέψιν του Ξενοφάνους διερωτώμενος: «Ei καί ο,τι μάλιστα έντύχοις αύτω πώς εισει οτι τουό έστιν, ο συ ούκ ήδησθα;». ' Ο 'Αριστοτέλης κατενόησε οτι είς τον άνθρωπον είναι «χαλεπον το γνώναι ει οίδεν ή μή». Τέλος αi θέσεις αύται μέσω του Μητροδώρου του Χίου, του Διογένους του Σμυρναίου καί του Άναξάρχου του Άβδηρίτου έφθασαν εις τον Πύρρωνα τον ' Ηλεΐον, τον άρχηγέτην του Σκεπτικισμού. Καί ό Πύρρων εδέχθη οτι οί άνθρωποι, έξ αιτίας τής «φύσεως» αυτών, δέν δύνανται να απαντούν είς το ερώτημα «όποια πέφυκε τα πράγματα» καί δια τουτο πρέπει να οδηγούνται είς τήν «έποχήν», την «άφασίαν», τήν «άρρεψίαν» καί τήν «άταραξίαν».
Subject:
Subject (LC):
